در طراحی و ساخت ساختمان‌های درمانی، یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که باید از همان مراحل ابتدایی به آن توجه کرد، مقاوم‌سازی در برابر شرایط آب‌وهوایی است. مراکزی مانند بیمارستان‌ها، کلینیک‌های شبانه‌روزی و مراکز درمانی، به دلیل ماهیت عملکردی خود، در برابر رویدادهای جوی شدید بسیار آسیب‌پذیر هستند و نمی‌توانند مانند سایر واحدهای اداری یا تجاری در مواقع بحرانی تعطیل شوند. همین ویژگی، لزوم طراحی مقاوم و دقیق این سازه‌ها را دوچندان می‌کند.
بررسی شرایط اقلیمی پیش از طراحی نقشه‌ها
معماران و مدیران پروژه در زمان ترسیم پلان‌ها، باید شرایط اقلیمی منطقه را به‌صورت جامع ارزیابی کنند. بارش‌های سیل‌آسا، طوفان‌های فصلی، افزایش دمای شدید یا حتی احتمال زلزله و بالا آمدن سطح آب دریاها، همگی در تعیین محل ساخت، نوع مصالح، زاویه قرارگیری ساختمان و طراحی سیستم‌های پشتیبان، نقشی حیاتی دارند.
الزام به رعایت کدهای ایمنی در طراحی بیمارستان‌ها
از آنجا که بیمارستان‌ها باید به‌صورت شبانه‌روزی در حالت عملیاتی باقی بمانند، طراحی آن‌ها باید به‌گونه‌ای انجام گیرد که حتی در شرایط بحرانی نیز تداوم مراقبت از بیماران ممکن باشد. این موضوع شامل مقاوم‌سازی سازه در برابر باد، آب، گردوغبار و حتی اختلال در شبکه‌های برق و آب‌رسانی است.
«ما باید بین الزامات رسمی در کدهای ایمنی و خواسته‌های شخصی مالک یا سرمایه‌گذار تعادلی برقرار کنیم»،
دَن دی‌ویس، معمار ارشد گروه معماری لارنس گروپ.
درس‌هایی از تجربه ساخت بیمارستان جدید در فلوریدا
در جریان طراحی بیمارستان جایگزین Health First در منطقه مریِت آیلند فلوریدا، تیم طراحی با در نظر گرفتن شدت طوفان‌های اخیر و تهدیدهای ناشی از تغییرات اقلیمی، محل پروژه را چهار مایل به سمت داخل خشکی منتقل کردند. سپس برای خروج ساختمان از محدوده ریسک سیلاب، کل سایت پروژه و فونداسیون به‌صورت کامل افزایش ارتفاع داده شد. مطالعاتی که با همکاری مهندسان عمران انجام شد، نشان داد که این تصمیم تا حد زیادی از خطرهای آتی خواهد کاست.
ساختار مقاوم در برابر طوفان‌های درجه چهار
تیم طراحی با همکاری مهندسین سازه، پروژه را به‌گونه‌ای طراحی کرد که بتواند طوفان‌هایی با قدرت تا درجه ۴ را تاب بیاورد. البته، در صورت وقوع چنین شرایطی، با تصمیم مدیریت بیمارستان امکان جابه‌جایی و تخلیه نیز پیش‌بینی شده است. استفاده از مصالح مقاوم در برابر باد و رطوبت، طراحی بام‌های شیبدار با خروجی مناسب و درزگیری کامل بدنه خارجی از اصول مهم در این فاز بودند.
تعامل با نهادهای محلی برای ارتقای تاب‌آوری شهری
از نظر معماران باتجربه، یکی از راهکارهای افزایش اثربخشی طرح‌های مقاوم‌سازی، درگیر کردن نهادهای محلی مانند سازمان آتش‌نشانی، مدیریت بحران شهری و اداره خدمات آب و برق است. این مشارکت جمعی به ایجاد سیستم‌هایی منجر می‌شود که در مواقع اضطراری، پایداری بیشتری دارند.
«ما به‌دنبال طراحی سیستم‌هایی هستیم که در بدترین سناریوها هم بتوانند دوام بیاورند»
دَن دی‌ویس، معمار پروژه.
طراحی پناهگاه در مناطق بادخیز
در پروژه‌ای دیگر در ایالت کانزاس آمریکا، که به دلیل وقوع مکرر گردباد شناخته شده است، تیم طراحی موظف شد تا فضاهایی مانند بلوک‌های ایمن در برابر گردباد و اتاق‌های تقویت‌شده برای جابه‌جایی سریع بیماران در مواقع اضطراری، طراحی کند. این فضاها با دیواره‌های تقویت‌شده و درهای ضدفشار، تضمین‌کننده امنیت فیزیکی بیماران هستند.
جمع‌بندی: اولویت ایمنی انسان و حفظ عملکرد سیستم درمانی
بزرگ‌ترین درس از این پروژه‌ها آن است که سلامت انسان‌ها و حفظ عملکرد سیستم درمانی در اولویت اول طراحی‌های مقاوم‌سازی قرار دارد. گفت‌وگو با کارکنان، بازدید میدانی از سایت، و شنیدن نیازهای جامعه بومی از جمله مواردی هستند که تیم‌های حرفه‌ای در طراحی‌های خود لحاظ می‌کنند. Weatherproofing یا ایمن‌سازی در برابر شرایط جوی، تنها یک اقدام فنی نیست، بلکه نوعی تعهد اجتماعی به حفظ حیات و بهداشت عمومی است.
پرسش‌های پرتکرار (FAQ)
۱. چرا مقاوم‌سازی بیمارستان‌ها در برابر آب‌وهوا اهمیت بیشتری دارد؟
زیرا این مراکز باید در تمام ساعات شبانه‌روز فعال بمانند و تعطیلی آن‌ها می‌تواند سلامت جمعیت زیادی را به خطر بیندازد.
۲. در طراحی بیمارستان مقاوم، چه مواردی باید در نظر گرفته شود؟
انتخاب محل مناسب، طراحی سازه مقاوم در برابر باد و سیلاب، استفاده از مصالح با دوام، سیستم‌های پشتیبان برای برق و آب.
۳. آیا در ایران هم نیاز به طراحی ساختمان‌های درمانی مقاوم وجود دارد؟
بله، با توجه به تنوع اقلیمی و وقوع زلزله، سیل و طوفان در مناطق مختلف ایران، مقاوم‌سازی امری ضروری است.
