لیفتراک‌ها یکی از پرکاربردترین تجهیزات در محیط‌های کاری هستند. با این حال، آشنایی کارکنان با این دستگاه‌ها نباید باعث کاهش توجه به خطرات مرتبط با استفاده از آن‌ها شود.
حوادث مربوط به لیفتراک ممکن است منجر به موارد زیر شود:
- آسیب‌های جدی یا مرگبار برای کارگران
- خسارت به کالاها و سازه‌ها
- اختلال در روند فعالیت‌های کاری
برای جلوگیری از این حوادث، اجرای مجموعه‌ای از اقدامات فنی و سازه‌ای، سازمانی و رویه‌ای ضروری است.
- اقدامات فنی و سازه‌ای شامل طراحی و ساخت محیط‌های کاری ایمن و ویژگی‌های فنی تجهیزات است. این تدابیر مستقیماً بر محیط و ماشین‌آلات تأثیر می‌گذارند و به کاهش یا حذف خطرات کمک می‌کنند، بدون اینکه به رفتار انسانی وابسته باشند.
- اقدامات سازمانی روش‌های انجام کار و مدیریت منابع انسانی را برای کاهش خطرات تعریف می‌کنند.
- اقدامات رویه‌ای شامل دستورالعمل‌های اجرایی استاندارد برای انجام فعالیت‌های خاص به شیوه‌ای ایمن هستند.
این مطالعه بر اقدامات فنی و سازه‌ای تمرکز دارد که شامل طراحی و سازماندهی فضاهای کاری و ویژگی‌های خود لیفتراک است. این دسته از تدابیر پیشگیرانه، تکنیک‌هایی را در بر می‌گیرد که فراتر از مهارت فردی بوده و به نگهداری تجهیزات و وجود دستگاه‌های ایمنی می‌پردازد.
نمونه‌های اصلی اقدامات فنی و سازه‌ای
۱. تفکیک مسیرها
ایجاد مسیرهای مشخص و علامت‌گذاری شده برای عابران پیاده و لیفتراک‌ها با استفاده از:
- موانع فیزیکی (مانند نرده‌ها یا دیوارها)
- نشانه‌گذاری افقی (خطوط، فلش‌ها) و نشانه‌گذاری عمودی (تابلوها، علائم نوری)
این اقدامات به حداقل رساندن تداخل بین عابران و لیفتراک‌ها کمک کرده و از برخوردهای خطرناک جلوگیری می‌کند. مسیرها باید به‌وضوح قابل تشخیص و از یکدیگر جدا باشند، به‌ویژه در مناطق پرتردد یا با دید محدود.
۲. کف‌سازی مناسب
اطمینان از اینکه سطح زمین:
- صاف، هموار و بدون ترک، گودال یا موانع باشد
- شیب‌های تند و ناهمواری‌های خطرناک نداشته باشد که ممکن است منجر به واژگونی لیفتراک یا افتادن بار شود
داشتن یک سطح پایدار و ایمن برای حرکت لیفتراک‌ها از وقوع حوادث ناشی از شرایط نامناسب زمین جلوگیری می‌کند. همچنین، نگهداری مداوم کف‌سازی برای جلوگیری از فرسایش و حفظ ایمنی ضروری است.
۳. نورپردازی مناسب
تأمین نور کافی در محیط‌های کاری و مسیرهای عبور، هم به‌صورت طبیعی و هم مصنوعی، برای:
- افزایش دید و کاهش خطر برخورد
- کاهش احتمال وقوع حوادث در شرایط نور کم یا در عملیات شبانه
نورپردازی باید یکنواخت و متناسب با فعالیت‌های مختلف باشد و از ایجاد سایه‌های خطرناک یا خیرگی شدید جلوگیری کند.
۴. استفاده از آینه و دوربین
نصب آینه‌ها و دوربین‌ها در نقاط استراتژیک مانند:
- تقاطع‌ها و نقاط کور
- مناطق با دید محدود
این تجهیزات باعث بهبود دید راننده لیفتراک شده و از برخوردهای احتمالی جلوگیری می‌کنند. آینه‌ها و دوربین‌ها باید زاویه دید مناسبی را پوشش دهند و دیدی واضح و گسترده فراهم کنند.
۵. محافظت از سازه‌ها
برای محافظت از قفسه‌ها، ستون‌ها، درب‌ها و سایر سازه‌ها در برابر برخورد لیفتراک، از تجهیزات محافظ مانند:
- ضربه‌گیرها
- موانع ایمنی
- محافظ‌های لاستیکی
استفاده از این محافظ‌ها از آسیب‌های سازه‌ای جلوگیری کرده و خطر آسیب به کارگران را کاهش می‌دهد.
۶. سیستم‌های مهار بار
به‌کارگیری سیستم‌های مهار بار مانند:
- تسمه‌ها، زنجیرها، نوارهای مهار و قفل‌کننده‌ها
این سیستم‌ها از جابجایی، افتادن یا واژگونی بار در حین حمل‌ونقل جلوگیری می‌کنند و ایمنی حمل بار را تضمین می‌کنند. نوع سیستم مهار باید متناسب با وزن و اندازه بار انتخاب شود.
۷. محدودکننده‌های سرعت
نصب محدودکننده سرعت روی لیفتراک‌ها به‌منظور جلوگیری از سرعت غیرمجاز، به‌ویژه در:
- مناطق دارای تردد عابران پیاده
- فضاهای بسته و محدود
این اقدام خطر حوادث ناشی از سرعت نامناسب را کاهش می‌دهد. محدودکننده‌های سرعت باید بر اساس شرایط محیط کار و مقررات تنظیم شوند.
۸. علائم هشداردهنده
مجهز کردن لیفتراک‌ها به تجهیزات هشداردهنده صوتی و نوری مانند:
- بوق‌ها و چراغ‌های هشدار
- چراغ‌های چشمک‌زن و راهنما
این تجهیزات به آگاهی بیشتر عابران و سایر وسایل نقلیه از حضور لیفتراک و حرکات آن کمک می‌کند. علائم هشداردهنده باید قابل‌مشاهده و شنیدن بوده و به‌درستی استفاده شوند.
۹. تعمیر و نگهداری
اجرای برنامه منظم تعمیر و نگهداری شامل اقدامات پیشگیرانه و اصلاحی برای:
- اطمینان از عملکرد صحیح لیفتراک‌ها
- تضمین ایمنی دستگاه و رعایت مقررات
نگهداری صحیح از خرابی‌ها، نقص‌های فنی و سایش قطعات که ممکن است منجر به حوادث شوند، جلوگیری می‌کند. این کار باید توسط افراد متخصص انجام شده و در دفاتر ثبت گردد.
نتیجه‌گیری
اجرای اقدامات فنی و سازه‌ای در محیط‌های کاری نقشی کلیدی در پیشگیری از حوادث لیفتراک دارد. طراحی ایمن فضاهای کاری، به‌کارگیری فناوری‌های جدید و نگهداری مستمر تجهیزات، باعث کاهش خطرات و افزایش سطح ایمنی کارکنان و تجهیزات می‌شود.
