در بسیاری از محیط‌های صنعتی، وجود گرد و غبار قابل اشتعال یا گازهای خطرناک می‌تواند خطر انفجار را به‌شدت افزایش دهد. اینجاست که استفاده از تجهیزات دارای گواهی ATEX اهمیت پیدا می‌کند. جاروبرقی‌های صنعتی ATEX به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که در فضاهای با ریسک بالا، عملکردی ایمن و مؤثر داشته باشند. اما ATEX دقیقاً به چه معناست؟ چرا این نوع جاروبرقی‌ها در برخی صنایع الزامی هستند؟ و چگونه می‌توان مناسب‌ترین مدل را انتخاب کرد؟ اگر با این سؤالات روبه‌رو هستید، این مقاله به شما کمک خواهد کرد تا پاسخ‌های دقیق و کاربردی را بیابید.
استاندارد ATEX چیست و بر چه اساسی بنا شده است؟
مقررات ATEX بر پایه دو دستورالعمل اروپایی استوار است:
-
دستورالعمل 2014/34/EU: کارفرمایان را ملزم می‌سازد تا نواحی با ریسک انفجار را در محل کار شناسایی کرده و تدابیر لازم برای حفظ سلامت و ایمنی کارکنان اتخاذ کنند.
-
دستورالعمل 94/9/EC: استفاده از تجهیزات و ماشین‌آلات در نواحی مستعد انفجار را تنظیم می‌کند و ویژگی‌های فنی لازم برای ایمن بودن تجهیزات در این فضاها را مشخص می‌سازد.
بنابراین، وظیفه‌ی کارفرماست که ریسک محیط نصب دستگاه را ارزیابی کند و وظیفه‌ی تولیدکننده است که دستگاهی متناسب با سطح ریسک گزارش‌شده ارائه دهد.
چرا جاروبرقی صنعتی باید ATEX باشد؟
انفجار زمانی رخ می‌دهد که سه عامل هم‌زمان حضور داشته باشند:
-
یک ماده قابل اشتعال (مانند گرد و غبار، گاز یا بخار)
-
هوا یا اکسیژن
-
منبع جرقه یا اشتعال
در نواحی مستعد انفجار، یک جاروبرقی صنعتی معمولاً با دو مورد از این سه عنصر مواجه است: هوا و ماده قابل اشتعال. وجود گواهی ATEX تضمین می‌کند که عنصر سوم – منبع اشتعال – در طراحی دستگاه حذف شده است.
کجاها به جاروبرقی ATEX نیاز داریم؟
تقاضا برای جاروبرقی‌های ATEX بیشتر در صنایعی دیده می‌شود که در آن‌ها گرد و غبار، بخارات یا گازهای قابل اشتعال وجود دارد، مانند:
-
صنایع غذایی (آرد)
-
صنایع دارویی و شیمیایی
-
صنعت چوب و نجاری
-
معادن
-
پتروشیمی
بیشترین مناطق پر ریسک، زون‌های 2/22 ATEX هستند که اگرچه ریسک انفجار در آن‌ها پایین است، اما این ریسک به‌طور مداوم وجود دارد. در این مناطق، احتمال وقوع اتمسفر انفجاری کمتر از 10 ساعت در سال است.
تغییرات جدید در استانداردها: EN 17348:2022
دستورالعمل 2014/34/EU خطر انفجار داخل جاروبرقی را بررسی نمی‌کرد. اما استاندارد EN 17348:2022 الزامات ایمنی سخت‌گیرانه‌تری را معرفی کرده و روی ساختار داخلی دستگاه تمرکز دارد.
ویژگی‌های جاروبرقی ATEX چگونه است؟
از نظر ظاهری تفاوت چندانی با مدل‌های عادی ندارد، به‌جز وجود برچسب زرد ATEX. اما ساختار داخلی باید به‌گونه‌ای باشد که از ایجاد جرقه در قسمت‌هایی مانند موتور، مخزن، فیلتر و بدنه جلوگیری شود.
نمونه‌هایی مانند M1BL 2D EX و M1 3D EX CART از برند ISC برای زون‌های 21 و 22 طراحی شده‌اند و دارای ویژگی‌های زیر هستند:
-
فیلتر و لوازم جانبی آنتی‌استاتیک با اتصال به زمین کامل
-
موتور براش‌لس بدون زغال با عمر ۳۰٬۰۰۰ ساعت
-
مخزن از استیل ضدزنگ AISI 304 برای مهار انفجار داخلی
-
گیج فشار برای هشدار انسداد فیلتر
گواهی ACD چیست؟
گواهی ACD (تطابق مستندات) یک استاندارد داوطلبانه برای جاروبرقی‌هایی است که در خارج از مناطق ATEX استفاده می‌شوند، اما همچنان ممکن است گرد و غبار قابل اشتعال در آن‌ها وجود داشته باشد.
چرا حتی خارج از زون ATEX هم نیاز به ایمنی داریم؟
مناطق خارج از زون‌های ATEX ممکن است طبق طبقه‌بندی رسمی ریسک نداشته باشند، اما اگر گرد و غبار انفجاری مکش شود، امکان انفجار داخل مخزن وجود دارد. به همین دلیل جاروبرقی‌ها باید حتی در این مناطق نیز ایمن طراحی شوند.
گرد و غبارهای قابل انفجار کدام‌اند؟
گرد و غبارهایی که به‌صورت ذرات ریز معلق هستند و در تماس با منبع اشتعال منفجر می‌شوند، عبارت‌اند از:
-
گرد و غبار فلزات: آلومینیوم، منیزیم، تیتانیوم، روی
-
آرد و پودرهای غذایی: نشاسته، شکر، پودر کاکائو
-
گرد چوب: خاک‌اره، گرد اره
-
پودرهای شیمیایی: فسفات‌ها و ترکیبات آلی خاص
ویژگی‌های جاروبرقی ACD چیست؟
مدل‌های ACD مانند M2 ACD و M2 ACD CART ساخت ISC با ویژگی‌های زیر طراحی شده‌اند:
-
فیلتر و لوازم جانبی آنتی‌استاتیک با اتصال به زمین کامل
-
موتور بای‌پس برای کاهش خطر دما و جرقه
-
مخزن استیل AISI 304 برای مهار انفجار
-
گیج فشار برای کنترل وضعیت فیلتر
ATEX یا ACD؟ کدام برای شما مناسب‌تر است؟
-
اگر محیط کاری شما در زون‌های دارای ریسک انفجار قرار دارد (مانند زون 21 یا 22)، جاروبرقی ATEX الزامی است.
-
اگر در محیط‌هایی با گرد و غبار قابل اشتعال کار می‌کنید ولی خارج از زون‌های رسمی ATEX هستید، جاروبرقی ACD گزینه‌ای ایمن و مطمئن خواهد بود.
